Zrozumieć siebie
Do tej pory publikowałam materiały dla rodziców i nauczycieli. Nadszedł czas, abym zajęła się opracowaniem wskazówek do pracy nad sobą, które mogą być przydatne młodszym ludziom. Kiedy spotykam się z młodzieżą w terapii, na konsultacjach lub też zajęciach w szkołach często bardzo pozytywnie zaskakuje mnie przejawiana chęć do pozyskiwania wiedzy psychologicznej. Jest to ciekawość siebie i innych, próba zrozumienia podstawowych mechanizmów psychologicznych, które kierują naszym zachowaniem. Jest sporo książek na ten temat. Wiem jednak, że czasami przeczytanie całej książki może być wyzwaniem, któremu niewielu młodych ludzi może sprostać. Nie dlatego, że nie lubią czytać, ale dlatego, że zawarta w nich wiedza jest czasami przekazywana w mało dostępnej formie lub też poradniki zawierają konkretne ćwiczenia bez wyjaśnienia mechanizmów. Dlatego w niniejszej publikacji chciałabym na początku przybliżyć podstawowe zagadnienia dotyczące fazy rozwojowej jaką jest adolescencja czyli inaczej dojrzewanie i polecić pozycję książkową, którą uważam za bardzo wartościową. Następnie, w drugiej części, przejdę do omówienia kilku przykładowych, najczęściej pojawiających się konfliktów rozwojowych i sposobów radzenia sobie z nimi.
Przetrwanie
Całym naszym funkcjonowaniem zawiaduje „centralny komputer” jakim jest mózg. Będę posługiwać się terminologią komputerową, która świetnie tłumaczy mechanizmy funkcjonowania psychicznego. Rodzimy się z podstawowym oprogramowaniem, które nazwę na użytek tego artykułu: programem przetrwania. Ma on za zadanie zagwarantować przetrwanie fizyczne czyli zawiera podstawowe odruchy typu ssanie, wydalanie itd. Wszystkie programy są wspierane przez naszą biologię w postaci wydzielania hormonalnego. Tak więc, kiedy noworodek ssie i otrzymuje pokarm to układ hormonalny wydziela odpowiednią dawkę hormonów np. oksytocyny, która jest odpowiedzialna za przywiązanie. W wyniku tego w mózgu powstaje nowy program : przywiązanie do osoby, która karmi. U osoby karmiącej również następuje wydzielanie hormonalne i przywiązanie staje się obustronne. W następstwie czego już pojawienie się tej osoby w pobliżu dziecka spowoduje wydzielanie hormonalne, uspokaja je i daje poczucie zadowolenia. Stąd ważne jest, aby czynności pielęgnacyjne były wykonywane przez te same osoby i były źródłem przyjemności. Najczęściej robi to matka karmiąc piersią. Kiedy karmienie odbywa się za pomocą butelki może to być inna osoba i z nią również powstanie więź. Na bazie podstawowych odruchów powstają w wyniku uczenia się bardziej złożone programy. Tutaj do głosu dochodzi drugi podstawowy program: charakter.
Charakter
Z charakterem też się rodzimy. Zawiera on program naszych predyspozycji, zdolności, sposobów realizacji i wyrażania siebie w świecie i w relacji z innymi ludźmi. Zamiennie do określenia charakter będę używać również terminu osobowość. Jest sporo metod badania typu charakteru, osobowości. Są narzędzia testowe, kryteria diagnostyczne kliniczne (ICD, DSM). O ukształtowanej osobowości mówimy, gdy ktoś ukończył 21 lat. Jednak już wcześniej widoczne są cechy wskazujące na to, jaki mamy charakter. Nie zaleca się wykonywania badań na własną rękę, bo często można nabrać błędnych przekonań na swój temat. Do oceny wyników testów konieczna jest wiedza kliniczna. Testy i metody diagnostyczne mają na celu określenie zaburzeń w rozwoju osobowości. Istnieje jednak książka, którą mogę polecić, gdyż po jej przeczytaniu możemy samodzielnie wykonać łatwy test, który nie odnosi się do zaburzeń tylko określa w sposób pozytywny nasz potencjał i ograniczenia. Jest to „Twój psychologiczny autoportret ”autorzy: John M. Oldham i Lois B. Morris. Świetna publikacja pozwalająca poznać i zrozumieć siebie i innych. Po wykonaniu „autoportretu” możemy przeczytać obszerny opis poparty przykładami z życia obrazującymi zachowania osób z danym charakterem. Dowiemy się w jakie związki i z jakimi osobowościami powinniśmy wchodzić itd. Gorąco zachęcam do poszukania książki, przeczytania i poznania siebie. Myślę, że może to być niezła zabawa na czas wakacji i nie tylko. Osoby chętne do pogłębienia wiedzy zapraszam na indywidualne konsultacje w Poradni.
W okresie dojrzewania podstawowe programy, czyli przetrwanie i charakter, są mocno testowane i modyfikowane. Dzieje się tak za sprawą hormonów. Zdarza się, że spokojne dotychczas dziecko zaczyna podejmować zachowania ryzykowne, jest emocjonalnie niezrównoważone, staje się konfliktowe i drażliwe. Tutaj pojawia się potrzeba wsparcia ze strony otoczenia. Pomimo tego, że trudno wytrzymać z taką osobą, jaką jest nastolatek, trzeba uzbroić się w cierpliwość i nie dać się sprowokować do awantur. Jemu też nie jest łatwo samemu ze sobą. Emocje dorosłych w połączeniu z emocjami dorastającego człowieka tworzą mieszankę wybuchową. Co może zrobić młody człowiek? Zaprowadzić siebie i swoich rodziców na spotkanie z psychologiem! Często dzieje się to nieświadomie. Trudne zachowania są tak nasilone, że rodzice i nauczyciele nie dają sobie z nimi rady i zasięgają opinii psychologa. To jest optymistyczny scenariusz. W pesymistycznej wersji zachowania się nasilają, dochodzi do zerwania więzi emocjonalnej z rodzicami i zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym. Tymczasem wystarczające jest zrozumienie tego, co się dzieje i odpowiednie reagowanie na humory i nastroje nastolatka. Zatrzymywanie „błędnego koła” wzajemnych oskarżeń i pretensji jest możliwe. Zapraszam do korzystania z pomocy i szukania rozwiązań problemów. Ciąg dalszy nastąpi.
Psycholog Anna Łoszakiewicz
ppp, 2021-02-19 10:32:41